B1 vitamini ya da diğer adıyla tiamin, vücudun ihtiyacı olan temel besinlerden biridir. İlk keşfedilen B vitamini olması sebebiyle B1 vitamini olarak adlandırılır. Tiamin, gıdalardan elde edilen karbonhidratların enerjiye dönüştürülmesinde ve hücrelerin enerji üretiminde rol oynar (1, 2).
Bu yazıda B1 vitamininin görevlerini, eksiklik belirtilerini ve kullanım alanlarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Aynı zamanda, B1 vitamini hakkında merak edilen tüm sorulara da yanıt vereceğiz.
B1 vitamini, diğer bir adıyla tiamin (tiyamin), vücutta birçok önemli işlevi olan sekiz temel B vitamininden biridir. Neredeyse hücrelerin tümü tarafından kullanılır ve gıdanın enerjiye dönüştürülmesinden sorumludur (3).
Diğer B vitaminleri gibi tiamin de suda çözünür ve vücutta depolanmaz, bu nedenle düzenli olarak alınması gerekir (1). Doğal olarak birçok gıdada bulunan bu vitamin, gerektiğinde takviyeler yoluyla da alınabilir. Genellikle multivitaminlerin ve B vitamini kompleksi takviyelerinin içerisinde yer alır.
B1 vitamini (tiamin) açısından zengin gıdalar içeren, sağlıklı ve dengeli bir diyet listesi, tiamin eksikliğinin önlenmesine yardımcı olabilir. Yüksek miktarda B1 vitamini (tiamin) içeren besinler (2):
B vitamin kompleksi hangi besinlerde bulunur öğrenmek için B Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur? yazısını okuyabilirsiniz.
B1 vitamini (tiamin) faydaları şunlardır (3):
B1 vitamininin görevi vücudun karbonhidratları enerjiye dönüştürmesidir. Sinir sistemi, kas ve kalp fonksiyonları için de gereklidir. Ayrıca, belirli nörotransmitterlerin sentezini ve genel beyin sağlığını desteklediği düşünülür (4).
B1 vitamini takviyesi günün herhangi bir saatinde alınabilir, ancak optimal emilim için genellikle yemeklerle birlikte alınması tavsiye edilir. Ancak kişisel ihtiyaçlara göre değerlendirme yapılması için sağlık uzmanlarının önerilerine dikkat edilmelidir.
B1 vitamini eksikliği belirtileri arasında kas zayıflığı, yorgunluk, sinir hasarı, kafa karışıklığı ve ileri durumlarda kalp yetmezliği yer alabilir. Ayrıca, alkol kullanım bozukluğu olan kişilerde hafıza ve motor fonksiyonlarını etkileyen Wernicke-Korsakoff sendromuna yol açabilir. Daha detaylı inceleyecek olursak (5):
Kas zayıflığı: Kaslarda güç kaybı ve dayanıklılık azalması görülebilir.
Yorgunluk: Enerji üretiminin yetersizliği, genel yorgunluğa neden olabilir.
Sinir hasarı: Sinirlerde hasar, uyuşma ve karıncalanma gibi belirtilerle ortaya çıkabilir.
Kafa karışıklığı: Beyin fonksiyonları olumsuz etkilenir, zihinsel bulanıklık veya kafa karışıklığı yaşanabilir.
Kalp yetmezliği: İleri durumlarda kalp kasları zayıflar ve kalp yetmezliği gelişebilir.
Tiaminin, cilt sağlığını destekleyebileceği ve cilt yaşlanmasının belirtilerini azaltabileceği düşünülmektedir. Bu olası faydaların, tiaminin serbest radikallere ve oksidatif strese karşı vücudun savunma yeteneğinde rol oynamasından kaynaklandığına dair görüşler mevcuttur. Bu olası etkileri aşağıdaki gibi sıralanabilir (6):
Serbest radikallerle mücadele: Tiamin, serbest radikallerin cilt hücrelerine verdiği hasarı azaltmada rol oynayabilir.
Cilt yaşlanması: Antioksidan özellikleri sayesinde, cildin elastikiyetini korumaya yardımcı olabileceği düşünülmektedir.
Kırışıklık: Oksidatif strese karşı mücadelede rol alabilir ve bu sayede ince çizgilerin ve kırışıklıkların görünümünü hafifletebilir.
Cilt hücrelerinin yenilenmesi: Cilt hücrelerinin enerji üretimine katkıda bulunarak yenilenme sürecini destekleyebileceği öne sürülmektedir (6).
Doğrudan bilimsel kanıt sınırlı olsa da B1 vitamininin sağlıklı saç büyümesini destekleyebileceğine dair görüşler mevcuttur. Bu olası fayda, B1 vitamininin görevi açısından değerlendirilir. Enerji üretimini desteklemesi ve saç hücrelerinin yenilenmesi için gerekli olan metabolizmayı desteklemesiyle bağlantılı olabileceği düşünülmektedir (7).
Vitamin B1'in kilo aldırdığına dair bir kanıt yoktur. Aksine, karbonhidratları enerjiye dönüştürmeye yardımcı olarak metabolizmayı destekleyebileceğine ve gereksiz yağ depolanmasını önleyebileceğine dair görüşler mevcuttur (8,9).
Günlük alınması gereken B1 vitamini miktarı genellikle kadınlar için günde 1,1 mg, erkekler için ise 1,2 mg'dır (10). Ancak günlük B1 vitamini ihtiyacı, kişinin yaşına, beslenme düzenine, cinsiyetine ve genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterebilir.
Vitamin B1 genellikle güvenlidir, ancak yüksek dozlarda alındığında mide rahatsızlığı veya alerjik reaksiyonlar gibi yan etkilere neden olabilir. Suda çözünür bir vitamin türü olduğundan vücut fazla miktarı idrar yoluyla atar (4, 11).
Portakal ve ananas gibi meyveler küçük miktarlarda Vitamin B1 içerir, ancak içeriği diğer besin kaynaklarına (örneğin tam tahıllar, fındık ve tohumlar) göre daha azdır (12,13). Çeşitli meyveler tüketmek, B1 vitamini alımını destekleyebilir ancak tek başına yeterli olmayabilir.
Araştırmalar, B1 vitamini eksikliğinin iştahı baskılayabileceğini ancak yeterli B1 vitamini takviyesi alındığında iştahın geri kazanılabileceğini aktarır. Bir çalışma, tiamin eksikliğinin farelerde anoreksiya belirtilerine neden olduğunu ve B1 vitamini takviyesi ile iştahın geri kazanıldığını göstermiştir (14).
B1 vitamini takviyesi genellikle günün herhangi bir saatinde alınabilir, ancak yemeklerle birlikte alındığında daha yüksek emilim imkanı sunabilir. Yemekle birlikte almak, bazı kişilerde mide rahatsızlığı riskini de azaltabilir.
B1 vitamininin beyin fonksiyonlarına ve ruh sağlığına katkıda bulunabileceğine dair araştırmalar mevcuttur. Tiamin eksikliği, özellikle kötü beslenen veya alkol kullanım bozukluğu olan kişilerde depresyon gibi duygu durum bozukluklarıyla ilişkilendirilmiştir (15).
Suda çözünür bir vitamin olduğundan, vücutta büyük miktarlarda depolanmaz ve fazlası idrar yoluyla atılır. Bu nedenle, vücudun düzenli olarak gıdalardan B1 vitamini alması önemlidir (4).
Vitamin B1, yemekle birlikte ya da aç karnına alınabilir, ancak yemekle birlikte alındığında daha yüksek emilim imkanı sunabilir. En doğru kullanım bilgisi için doktorunuza danışmanız önerilir.
Not: Herhangi bir sağlık sorununuz var ise gıda takviyelerini kullanmadan önce doktorunuza danışmanızı tavsiye ederiz.
Hilal Zeyneb Saraç
Milli Sporcu